در بیشتر جرایم، وجود علم و عمد برای مجرم دانستن متهم، ضروری است
عنصر روانی و تاثیر آن در جرم قتل
گروه قضایی- برای ارتکاب جرایم، عنصر روانی در کنار عنصر مادی و قانونی باید وجود داشته باشد. یعنی پس از اینکه کسی عملی را انجام داد که جرم و مستوجب مجازات است و تمام ارکان مادی آن راه هم مرتکب شد، تازه در صورتی قابل مجازات خواهد بود که رکن روانی هم در مجرم وجود داشته باشد. برای اینکه یک عمل جرم شناخته شود، مرتکب باید سوءنیت داشته باشد. یعنی عمل را عمدی و از روی علم انجام دهد. در این صورت می‌توان گفت عنصر روانی در مجرم وجود دارد و وی قابل مجازات است. جرایم از نظر نیاز به وجود یا عدم وجود عمد به دو دسته تقسیم می‌شوند: جرایم عمدی و غیرعمدی. در ادامه در قالب جرم قتل به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
قتل عمدی و غیرعمدی
یک مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با «حمایت» قتل عمد را توضیح می‌دهد و تقسیم‌بندی آن را در نظام‌های کیفری بیان میکند. دکتر علی نجفی توانا مي‌گويد: قتل، سلب عمدي حيات از انسان زنده ديگر برخلاف قانون تلقي مي‌شود. در اكثر نظام‌هاي كيفري اعم از عرفي يا مذهبي، قتل به حداقل دو تا چند نوع تقسيم مي‌شوند. نوع اول، قتل عمدي است و به ساير انواع قتل‌ها، قتل غيرعمدي اطلاق مي‌شود كه در نظام كيفري ما به قتل شبه عمد و خطاي محض
تقسيم مي‌شوند.
این جرم‌شناس توضیح می‌دهد: در مورد قتل عمدي نوعي تقسيم‌بندي در نظام‌هاي عرفي حاكم است كه نظام كيفري كشور ما نيز تا قبل از قانون مجازات اسلامي از آن پيروي مي‌كرد. در اين نوع طبقه‌بندي قتل عمدي و قتل عمد به معناي خاص و قتل در حكم عمدي تلقي مي‌شود.
نجفی توانا ادامه می‌دهد: قتل عمدي به معناي خاص كه در تمام نظام‌هاي كيفري دنيا داراي شديدترين مجازات است، قتلي است كه مرتكب، ضمن عمد در فعل، نتيجه را نيز جست‌وجو مي‌كند. يعني براي كشتن فرد ديگر، به طورعمد او را مجروح ، مصدوم و مسموم كرده كه با قصد سلب حيات از او، اين اقدام را انجام مي‌دهد. مجازات اين قتل در دنيا اعدام و در بعضي از نظام‌هاي كيفري مانند نظام كيفري ايران، قصاص در نظر گرفته شده است.
قتل شبه عمد و تاثیر حالت روانی مرتکب
این جرم‌شناس پس از بیان معنای قتل و تقسیم‌بندی‌های آن به خصوص قتل عمد، به بررسی قتل شبه‌عمد می‌پردازد و عنوان مي‌كند: در مورد قتل شبه عمد كه از ابتكارات مقررات فقهي و مخصوص قوانين ايران است، فاعل به طور اتفاقي و تصادفي به علت اشتباه در محاسبات، عملي را انجام مي‌دهد كه به طور اتفاقي منجر به سلب حيات از انسان ديگري مي‌شود. دکتر نجفی توانا می‌گوید: عنصر محوري قتل، ضرب و جرح شبه عمد را خطا يا تقصير مرتكب معرفی میکند كه در فقه و قانون متشكل از چهار نوع خطا: بي‌احتياطي، بي‌مبالاتي، عدم مهارت و عدم رعايت نظامات دولتي.
وي در ادامه مي‌گويد: به عنوان مثال شخصي كه در حال رانندگي بيش از سرعت مجاز است و به علت اين سرعت قادر به كنترل اتومبیل خود نيست و با عابري تصادف مي‌كند، مرتكب قتل شبه عمد شده است. يا كسي كه در حال ساختن ساختمان است و اصول ايمني را رعايت نمي‌كند و موجب مي‌شود تا مصالح از ساختمان وي پرت و منجر به مصدوم و مجروح شدن ویا قتل رهگذران مي‌شود، مرتكب قتل شبه عمد شده است. ديوار كج كسي فرو مي‌ريزد و درخت كج حياط كسي بر خانه ديگري مي‌افتد و يا كسي که با اتومبيل خود آهن حمل مي‌كند، تمام اين موارد اگر منجر به ضرب و جرح و قتل فردي شود و كارشناسان نيز بين حادثه و فعل يا ترك فعل فاعل رابطه سوءنيت احراز كنند، قتل ضرب و جرح شبه عمدي تلقي مي‌شود. در قانون قديم ماده 259 بخشي از اين حالت را در مورد تربيت اطفال و يا اقدام پزشك پيش‌بيني كرده و در بقيه موارد در مواد مختلف مصاديق برجسته است. در قانون آمده است كه به عنوان قتل شبه عمد مورد برخورد قرار مي‌گيرد.
مجازات قتل‌های غیرعمدی
این حقوقدان پس از معرفی انواع قتل و بیان تاثیر عنصر روانی در هر یک از آنها به بیان مجازات‌هایی می‌پردازد که قانونگذار برای جرم قتل در نظر گرفته است. دکتر نجفی توانا می‌گوید: درخصوص مجازات‌هايي كه براي اين دوحالت تعيين شده، مي‌توان گفت كه اين دو حالت قتل در حكم عمد معمولا در اكثر نظام‌هاي كيفري داراي مجازات خفيف‌تر از مجازات قتل عمدي هستند. به همين جهت قتل تلقي می‌شوند ولی قانونگذار، حبس درجه يك يا درجه دو با اعمال تخفيف براي مرتکب در نظر مي‌گيرد. در كشور ما متاسفانه قانون مجازات فعلي، تمام حالات سه گانه فوق؛ يعني قتل عمد و قتل‌هايي در حكم عمد هستند را قتل عمد تلقي کرده و به مجازات قصاص محكوم مي‌كند. خوشبختانه در لایحه جديد قانون مجازات اسلامي در خصوص دو قتل اخير (در حكم عمد) در قانون فعلي بند (ب) و (ج) ماده 206 قانون مجازات اسلامي در مورد آن جاري است و دو شرط محوري پيش‌بيني كرده كه مي‌تواند موجب خروج عملي و قضايي اين دو نوع قتل از حاكميت مجازات قصاص شود. دکتر نجفی توانا در ادامه توضیح می‌دهد: قانونگذار مقرر داشته است كه اگر فاعل بداند كه اقدام وي ماهيت كشنده دارد يا نسبت به قرباني كشنده است و در ضمن آگاه باشد كه اين اقدام موجب مرگ قرباني خواهد شد، قتل عمد است. در اينجا بار اثبات علم فاعل، توجه و آگاهي فاعل به اينكه آلت، قتاله است و موجب مرگ قرباني خواهد شد، هم مي‌تواند توسط خود فاعل ثابت شود و اگر او انكار كند، بار اثبات و احراز عناصر ركن سوءنيت و عنصر اخلاقي متوجه دادستان خواهد بود و اين خود تحرك تقنيني جديدي است كه مي‌تواند موجب عدم مجازات بسياري از قتل‌هاي اتفاقي، قتل‌هاي تصادفي و از روي هيجان و يا انفجار هيجاني و عصبي شود.
مطالعه تطبیقی در قتل
این وکیل دادگستری می گوید: در خصوص قوانين موجود در ساير كشورها مي‌توان گفت كه کشورهايي در برخورد با بزهکاران موفق هستند که از يک سياست جنايي مدرن پيروي مي‌کنند. در قوانين ما سياست جنايي تعريف نشده و قوانين تابعي از سلايق و ديدگاه جناح‌هايي است که حاکم هستند. سياست جنايي ما با سه محور تقنيني، قضاي و اجرايي داراي اختلاف است. مقررات ما سرکوبگر، ارعابي و کيفري هستند در حالي که در نظام قضايي نوعي تعديل و تلطيف را مي‌بينيد. نظام تقنيني ما ذهن‌گراست و آسيب‌شناسي نمي‌کند که چرا جرايم در جامعه
وجود دارد.
دکتر نجفی توانا در پاسخ به این سوال که مجازات اعدام در برخي از كشورها در خصوص مرتكبان قتل عمد لغو شده است، به جاي آن چه ضمانت اجرايي مد نظر قانونگذار قرار گرفته شده است؟ می‌گوید: در پاسخ به اين سوال بايد بگويم كه در كشورهايي كه مجازات اعدام لغو شده، حبس ابد مورد اجرا قرار مي‌گيرد. البته ممكن است قضات در تعيين كيفر به ويژه در نظام‌هاي عرفي با رعايت عوامل مختلف از جمله شرايط فرد بزه‌كار و انگيزه ارتكاب مجازات اعدام يا حبس ابد با يك يا دو درجه تخفيف تعيين كند.
این حقوقدان ادامه می‌دهد: در مورد قتل‌هاي در حكم عمد، قانونگذار در كشور ما مانند بسياري از كشورها و همچنين نظام كيفري سابق ما، دو نوع قتل را مد نظر قرار داده است. اول قتلي كه فاعل قصد كشتن ندارد اما به طورعمد به شخص، صدمه يا ضربه وارد مي‌كند و آلت مورد استفاده و اقدام فاعل عرفا كشنده است و فاعل به علم كشنده بودن آلت و اقدام، به طورعمد مبادرت به ورود صدمه و ضربه به قرباني مي‌كند. به عنوان مثال شخصي با چوب يا سنگ يا چاقو به بدن يا سر فرد ديگري ضربه‌اي وارد مي‌كند كه باعث خون‌ريزي يا شكستگي يا ساير جراحات بدني مي‌شود كه در نتيجه قرباني مجروح و يا به قتل مي‌رسد. در اينجا، فاعل قصد كشتن ندارد. اما چون اقدامي را مورد استفاده قرار مي‌دهد كه عرفا با توجه به معيارهاي اجتماعي، معمولا اقدام آن كشنده تلقي مي‌شود، قانونگذار با فرض نوعي سوءنيت پنهان و يا سوءنيت احتمالي مقبول به يقين، فاعل را در حكم عمد تلقي مي‌كند.
این وکیل دادگستری خاطرنشان میکند: اكثر قتل‌هايي كه اتفاق مي‌افتد، معمولا در اين چارچوب قابل بررسي و ارزيابي است. حالت دوم فاعل به طورعمد به قرباني صدمه وارد مي‌كند. او را مصدوم و يا مجروح مي‌كند ولي اقدام او نوعا كشنده نيست. اما قرباني داراي شرايطي است كه اقدام معمولا غيركشنده فاعل در قرباني اثر گذاشته و از او سلب حيات مي‌كند.
دکتر نجفی توانا توضیح می‌دهد: در اين حالت قرباني يا داراي شرايط سني، جنسي، جسمي يا بيماري ويژه‌اي است كه حساسيت و ضعف بر حد متعارف دارد. به همين دليل اقدام فاعل كه معمولا غيركشنده است، قرباني را مي‌كشد. به عنوان مثال پرت كردن نوزاد از فاصله يك متري با علم به اينكه طفل حساس بوده و اين عمل موجب مجروح شدن و يا ايجاد مشكل در طفل مي‌كند، يا مشت زدن به سينه بيماري كه بيماري قلبي دارد البته با آگاه بودن به اينكه فرد ناراحتي قلبي دارد، يا پرت كردن پيرمرد يا پيرزن كه فاعل به شرايط قرباني آگاه است. در اين حالت فاعل عمد در فعل دارد كه او معمولا كشنده نيست اما قرباني شرايط ويژه‌اي دارد كه فاعل به آن شرايط آگاهي دارد. با اين حال قرباني را مصدوم و در نهايت منجر به سلب حيات از قرباني مي‌شود. این جرم‌شناس در ادامه و در پاسخ به سوالی در مورد تحولات جرم قتل در قانون جدید مجازات اسلامی می‌گوید: البته در پاسخ به اين سوال شما بايد بگويم كه خوشبختانه در قانون جديد با يكی کردن اين موارد، مبناي تحقق قتل ضرب و جرح و شبه عمد را اثبات عنصر خطا در فعل يا ترك فعل فاعل دانسته است. در نتيجه هر حادثه‌اي كه به علت خطای فاعل اعم از مباشرت يا مسبب كه ناشي از خطا يا تقصير وي باشد، شبه عمد تلقي مي‌شود. حوادث رانندگي، ناشي از كار، ساختن ساختمان و ساير اتفاقات روزمره مي‌تواند در قالب اين جرم قرار گيرد.چنانکه معلوم شد، وضعیت عنصر روانی در جرم قتل نسبت به سایر جرایم تفاوت‌هایی دارد. در این جرم، بسته به اینکه قاتل از نظر روانی علم و عمد داشته است یا خیر، درجات مختلفی از مجازات تعیین شده است. کارشناسان بر آنند در قانون جدید مجازات اسلامی با حذف برخی ابهامات، این تقسیم‌بندی‌ها به نحو بهتری انشا شده است.
روزنامه حمایت
نظرات شما عزیزان:
ســــ★ــــــومآ 
ساعت21:20---5 شهريور 1391
سلام داداش جان منم از یکی خیلی بدم میاد پس میشه اول بکشمش بعد خودمو دیوونه جا بزنم که اعدام نشم ولا اگه از ترس خدا نبود الان اسخونشم پودر میشد
سلام مثل اینکه لازم نیست خودتو دیوونه جا بزنی چون از حرفات معلومه که {نیستی}!!!!
تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
